جزیره قشم بهعنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیجفارس در تنگه هرمز قرار دارد.
در دوران ساسانیان ابرکاوان خوانده میشده .در واقع واژهٔ «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته میشه.
زبان
زبان محلی مردم قشم ترکیبی از گویشهای ایرانی از جمله لارستان، بندری، مینابی، عربی و برخی از زبانهای هندی، زنگبار و حبشی آفریقایی، انگلیسی و پرتغالی است. مردم محلی لارَک به زبان کُمزاری تکلم میکنند که امروزه در حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر هستند.
پوشش
پیراهن
یکی از مهمترین بخش های پوشش زنان هرمزگان پیراهن است که شامل انواع کندوره، گون، اشکم، نشته، آستین فراخ، کلوش، چینی، گشاد عربی و ساده شلالی نیز می شود. هر کدام از این پیراهن در سبک های مختلفی دوخته می شوند و مدل های مختص خودشان را دارند
این لباس حاشیه نواردوزی شده ی پهنی در دور کمر دارد و اندامی بودن آن و همچنین انتخاب قد تا حد زانو به مدل و دوخت آنها تنوع داده می شود و از طرف دیگر باعث نمایان شدن زیبایی شلوارهای بندری میشود و به همین علت رایجترین پیراهن در بین زنان و دختران جوان بندری است. رنگ قالبی که برای دوخت این پیراهن مورد استفاده قرار می گیرد قرمز، بنفش، سبز، سرخابی، صورتی، نارنجی، زرد و به گاهی هم آبی فیروزه است. علاوه بر کندوره زنان از یک زیر پیراهن سفید فاقد آستین که از جنس پارچههای نازک و نخی استفاده میکنند.
شلوار بندری
از مچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا کمتر حالت لوزی شکل دارند که شرایط راحتی را به وجود می آورد. رنگ قالبی که برای شلوارهای بندری مورد استفاده قرار می گیرد سبز، قرمز،زرد، آبی و نارنجی است و جنس پارچه های مورد استفاده تترون، پوپلین و چیت برای لباس های روزمره خودشان و از پارچههای کلفت و زریدار مثل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسیها نیز استفاده می کنند. برای راحتی در هنگام پوشیدن دمپای شلوار را بهطرف داخل پا چاک میدهند که با زیپ و یا دکمهای دستساز بسته میشود. تزیینات شلوارهای بندری بر اساس نوع و محل جغرافیایی دوخت آن اسامی مختلفی دارد که عبارتند از:بادله تمام،ودویی دستی،ودویی چرخی،پولکی،حاشیه ای،سرپارچه ای،گلابتونی،خوس لنگه ای،ودویی اطلسی و نخی.
پیراهن کمر چین
به نسبت دیگر لباس های این منطقه قدمت بیشتری دارد و این تن پوش در گذشته اغلب در بندرعباس و شهرهای اطراف آن از جمله میناب و رودان نیز طرفداران خاصی داشته است. پیراهن کمر چین در این نواحی پیراهن دورچین (dorcin) نیز خوانده میشود. این پیراهن گاه با بالاتنه ساده و یقه گرد دوخته میشه .آستینهای این پیراهن دو تکه بوده که شامل تکه آستین و سرآستینها است. سرآستینهای این پیراهن را اندازه مچ دست میدوزند و با چینهای ریزی سرآستینها را به آستین وصل میکنند. این پیراهن قدیمی به همراه شلوارگشاد و خاصی نیز پوشیده می شده است و گشادی آن از کمر تا دمپا نیز به یک اندازه بوده
. این شلوار نمایی مانند دامن به خود میگیرد علاوه بر دمپا دو درز پهلوی شلوار را نیز با نوارهای تزئینی، زری و یا با چرخ گلدوزی میکردند که نوع تزئینات آن بسته به شهرستانهای توابع متفاوت است.
چادر
بیشتر چادرها به رنگ های قهوهای، خردلی و خاکستری مایل به آبی و دارای طرح ها و نقشهای بسیار زیبا و جذابی هستند. چادرهای بندری معمولا به دو شیوه ی لا نیم لا و کول زدن نیز بسته می شوند و در یک روش یک گوشه را با دست بر روی دوش می اندازند و طرف دیگر آزاد است و در شیوه دیگر یک طرف چادر را دور سر می پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می کنند.
بیشتر نو عروسان از چادر ویل گل ابریشمی سبز رنگ استفاده می کردند.چادر عروسان حاشییه زیبا و پشت آن اشرمه (یک نوع زری دوزی)تزیین میشد. نوعروسان علاوه بر چادر ویل گل ابریشمی از چادر سوفن ساده سبز رنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته دوزی هم استفاده میکردند.در روزها و شبهای عروسی آن را میپوشیدند و در موقه حنابندان تمام بدن به استثنا دستها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده میشد.
برقع
برقع که در واقع پوشیه ای بر روی صورت زنان جنوب ایران است .غیر از این که جنبه تزئینی دارد از مهمترین ملحقاتی است که حجاب زنان این منطقه نقش دارد. اغلب زنان ساحل نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندرعباس از آن استفاده می کنند
اورنی
اورنی در واقع یک نوع پارچه حریر است که نقش روسری را دارد و دارای تزئینات بسیار جذاب و متنوعی دوخته می شود. گل های ریز و درشت بته جقه ای، گل بادامی، انواع پولک و نخ های طلایی و نقره ای در گلدوزی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. زنان هرمزی اورنی را دور سر و صورت خودشان می پیچند و یک قسمت آن را روی سینه آزاد رها می سازند که در اطلاح خودشان به آن کول گفته می شود.
موسیقی
موسیقی بندری بسیار شاد بوده
نوروز صیاد
در اواخر مرداد ماه، مراسم نوروز صیاد که آغازی برای سال جدید ماهیگیری است، جشن گرفته میشود. مردم جزیره قشم ماهیگیری را متوقف میکنند و در این روز غذاهای دریایی نمیخورند، زیرا آنها معتقدند که منابع ماهی نیاز به تولید مثل دارند.شنا در دریا برای تازه شدن (از لحاظ روانی) تا سال آینده برای شروع ماهیگیری، پوشیدن لباسهای جدید و تهیه بسیاری از انواع غذاهای سنتی، همه آداب و رسوم مخصوص این روز مهم است. موزیک، رقص محلی و همچنین بازیهای سنتی نیز بخشی از این مراسم مهم هستند.
------------
امروزه برپایی مراسم ازدواج در میان مردم قشم تا اندازهای مانند رسم سالهای پیشین است. اگر چه به دلیل تغییر وضعیت اقتصادی، به جای مراسم هفت شبانهروزی عروسی، به برنامهای سه روزه بسنده شده است اما هنوز پایبندی به سنتها در آن مشهود است.
آماده شدن برای مراسم عروسی حدود یک سال برای خانوادهها زمان لازم دارد؛ این زمانی است که برای تهیه تدارکات عروسی صرف میشود. به دلیل گرمای هوا در قشم، مراسم عروسی معمولا در فصلهای خنکتر سال برگزار میشود، اما تصمیمگیری درباره زمان عروسی بیشتر توسط خانواده داماد انجام میگیرد، به دلیل این که کلیه تدارکات عروسی باید توسط آنها انجام گیرد.
همه چیز از زمانی شروع میشود که یکی از بزرگان خانواده پسر «برای دختر»* نزد خانواده وی میرود. پس از چند روز که پاسخ مثبت خانواده عروس اعلام میشود، بزرگان خانواده داماد با حلقهی انگشتری به همراه ساعت و طلا به خانه عروس میروند.
در همین روز درباره مهریه و تعداد لباسهای عروس توافق میشود. بر خلاف آنچه در بیشتر نقاط ایران جریان دارد، مهریه بهصورت نقدی تعیین میشود و البته مشابه بسیاری مناطق دیگر ایران مبادله نمیشود. غیر از این باید تعدادی لباس برای عروس حاضر شود. این لباسها که لباسهای بومی مردم منطقه است، بسته به میزان توانایی مالی خانوادهها از 8 تا 25 دست متفاوت است. عمدهترین چیزی که باعث میشود خانوادهها حداقل یک سال برای عروسی زمان نیاز داشته باشند، دوخت شلوار و جلبیل (نوعی شال محلی) برای عروس است. زمان تقریبی عروسی را هم در همین زمان تعیین میکنند.
حنابندان
دو روز قبل از عروسی بر روی دست و پاهای عروس حنا گذاشته میشود. شخصی برای گذاشتن حنا به خانهی عروس میآید. تمام دست عروس از نوک ناخن تا شانه و کل پاها با نقش حنا پوشیده میشود. از این زمان عروس در حجاب میرود و دیگر به جز افراد خیلی نزدیک کسی او را نمیبیند. حتی برای انجام کارهای ضروری و شخصی دو نفر از بستگان نزدیک او را همراهی میکنند.
ساخت
روز قبل از عروسی که ساخت نامیده میشود، خانواده داماد وسایل عروس را میآورند. وسایل را زنان خانواده داماد، از خانه داماد تا خانه عروس بر روی سر حمل میکنند. در این روز، عروس در لباسی سبز در حالی که به صورت کامل پوشیده شده و تنها کف و مچ پاهایش دیده میشود، از حمام آورده شده و پس از آنکه در تمام مجلس گردانده شد در بالای مجلس نشانده میشود.
وسایل عروس از شلوار، پیراهن، دمپایی، وسایل آرایشی و غیره تحویل خانواده عروس میشود که در میان مراسم به همگان نشان داده میشود. مراسم این روز و سایر مراسم به دلیل گرمای هوا در بیشتر فصلهای سال، هنگام عصر برگزار میشود و البته نماز شام را هم در همان مراسم میخوانند.
عروسی
عروس همچنان در پس پرده پنهان است، اما سایرین برای عروسی حاضر میشوند.
ناهار عروسی معمولا هواری است (نوعی غذای محلی). معمولا کسی برای ناهار دعوت نمیشود اما غذا بین همسایگان و فامیل پخش میشود. با اینکه خانواده عروس و داماد هر کدام بهصورت جداگانه و در محل، روستا یا شهر خودشان مراسم را برگزار میکنند، کلیه هزینهها بر عهده داماد است.
مهمانها قبل نماز عشا میآیند. عروس را هم معمولا در خانه آرایش میکنند. این روزها برخی افراد، لباس عروس به رسم شهرها میپوشند که به آن لباس «بهاره» میگویند. به هر حال عروس در اتاقی دیگر و دور از نظرها است. پس از شام که هواری یا غذای دیگری است، داماد به خانه عروس میآید. با توجه به میزان فاصله خانوادهها، همه یا بخشی از مسافت را داماد در حالی که دستش را دو مرد دیگر گرفتهاند با ساز و آواز و پایکوبی به خانه عروس میآید.
مردان از هر دو سوی فامیل برای دیدن و شادباش داماد میروند. پس از آن عروس، در حالی که کاملا پوشیده است و توسط دو نفر از دختران فامیل هدایت میشود از اتاق بیرون آورده و پس از گرداندن در مجلس میگردونن . در این وقت، نقل، پول، سکه و گاهی اسباببازیها و خوردنیهای کوچک برای کودکان بر روی سرش ریخته میشود. برای زیبایی بیشتر، سبد حاوی این وسایل با تور و پارچههایی به رنگ لباس عروس تزیین میشود؛ در روز ساخت سبدی سبز و در روز عروسی سفید.
رسم این است که عروس پوشیده باشه و صورتش را کسی نبینه. اما امروز رسوم کمی تغییر کرده است. برخی خانوادهها صورت عروس را برای لحظهای نشان داده و باز میپوشانند. اما اگر عروس لباس بهاره پوشیده باشد، صورتش را باز میکنند و همه میبینند.
هفت شبی
پس از هفت روز که به آن هفتشبی میگویند، عروس برای دیدن خانواده داماد به خانه پدری داماد میرود. اگر عروس قرار باشد به خانه دیگری برود در همین زمان رخ میدهد. وگر نه در بیشتر موارد عروس و داماد در همان خانه مادر عروس ساکن هستند تا داماد خانه و وسایلش را آماده کند. این مساله ممکن است سالها طول بکشد.
سفره عقد و جهیزیه
در عروسی قشمیها هیچ خبری از جهیزیه نیست. بنابراین هیچ خانوادهای نگران خرید وسایل خانه برای دختران خود نیست. در عوض تمام وسایل زندگی را باید پسر تامین کرده باشد. داماد بعد از مراسم عروسی، در خانه پدر زن اقامت میکند. این اقامتگاه تا سالها ادامه پیدا میکند و جنبه بدی هم در بین مردم ندارد. گاه نیز داماد خانه و اسباب زندگی را فراهم کرده و در خانه خود زندگی را آغاز میکند.
غذاهای محلی
ماهی برشته (کباب زغالی)-کلمبا-زیبون-موفلک-هواری-عنکاس (ماهی مرکب)-عنکاس خشک شده –هواری چکومیگ (پلو بچه میگو)-برنج دیشو-نان توموشی
جاهای دیدنی قشم
پارک زیتون قشم-- جنگل دریایی حرا--ساحل نقره ای--مقبره بی بی مریم--بام قشم--ژئوپارک قشم--بازار سنتی قشم--دره ستاره ها
تنگه چاهکوه--موزه ژئوپارک قشم----جزایر ناز--غار نمکدان قشم---غار خربس--پارک کروکودیل قشم (پارک کروکودیل نوپک قشم)--دره تندیس ها
کاسه سلخ--گنبد نمکی--تنگه عالی محمد---قلعه پرتغالی های قشم---چاه های تلا---قبرستان روستای کوشه---آب انبار بی بی--سد گوران
روستای شیب دراز---قلعه نادری (قلعه لافت)---قبرستان روستای تم سنیتی---اکو موزه لافت---گورستان روستای توریان
بندر تاریخی لافت--قبرستان رمکان---خانه اربابی لافت---گورستان لافت کهنه---بارگاه امامزاده سید مظفر--جزیره هنگام